Een lied van David 1) De Eeuwige is mijn Herder, mij zal niets ontbreken. 2) In grazige weiden doet Hij mij neerliggen, aan rustige wateren voert Hij mij. 3) Mijn ziel herstelt. Hijj leidt mij in rechte sporen, om wille van Zijn Naam. 4) Ook al ga ik door een dal van doodse duisternis, ik zal geen kwaad vrezen, want U bent bij mij; Uw scepter en Uw staf, zij zullen mij troosten. 5) U richt voor mij een dis aan, voor de ogen van wie mij benauwen; U heeft mijn hoofd met olie gezalfd, mijn beker vloeit over. 6) Slechts voorspoed en liefderijke trouw zullen mij vervolgen, alle dagen van mijn leven; en ik zal verblijven in het huis van de Eeuwige, tot in lengte van dagen.
Uitleg Psalm 23 De Eeuwige is mijn Herder ... de Eeuwige is de beschermer en leidsman van het volk Israël en van David persoonlijk. Jakob sprak verwante woorden tot zijn geliefde zoon Jozef toen hij hem zegende: En hij zegende Jozef, zeggend: God voor Wiens aangezicht mijn vaderen Abraham en Izak gewandeld hebben, God die mij als Herder geleid heeft, mijn leven lang tot op deze dag ... zegene deze jongelingen, zodat in hen mijn naam en die van mijn vaderen Avraham en Izak voortleven en zij in menigte mogen toenemen in het land (Gen. 48:15). Het lijkt op het eerste gezicht ongepast om de Eeuwige te vergelijken met een gewone Herder. Een herder is evenwel prijzenswaardig, omdat Hij de gehele dag in touw is. Hij voedt  zijn kudde en beschermt zijn dieren, desnoods met gevaar voor eigen leven. Mij zal niets ontbreken ... David voelt zich als een stuk kleinvee dat zich nergens om hoeft te bekommeren en in blind vertrouwen de herder volgt (vgl. David Kimchi). De commentator Ibn Ezra legt uit dat David in zijn Psalm een toespeling maakt op de talmide chachamiem - de Tora-wijzen - en op de rechtvaardigen, die al hun aandacht richten op geestelijke zaken, een sober leven leidend zich niet bekommerend om het dagelijks brood. De wijzen leven in vol vertrouwen dat de Eeuwige  in hun levensbehoeften zal voorzien. De traditie leert:  "Zo is de weg die tot Tora(kennis) leidt: brood met zout zul je eten, met mate zul je water drinken, op de aarde zul je slapen, een leven vol kommer zul je leiden en met Tora zul je je bezighouden. Indien je dit doet (gelden de woorden):Gelukkig ben je en het zal  je goed gaan(Ps. 128:2) (Misjna, Spreuken der Vaderen 6,4).  In grazige weiden doet Hij mij neerliggen... Sommige commentaren wijzen hier op de hulp waarmee de Eeuwige Zijn volk  in de woestijnperiode heeft omgeven. Hij zorgde voor water en voedsel. De spirituele ervaring van Gods steunende aanwezigheid, van Zijn bevrijdende handelen, vormt de stimulerende drijfveer om Gods gerechtigheid na te streven en Zijn geboden te volgen (zie vs. 3). Deze uitleg herinnert aan een oude midrasj, die verklaart waarom in de Joodse indeling van de Tien Woorden de getuigenis over God - Die Zijn volk bevrijdt heeft uit het slavenhuis Egypte - aan de werkelijke geboden voorafgaat: 'Waarmee is het te vergelijken? Het is te vergelijken met iemand die een stad binnenging. Hij sprak tot de inwoners: "Laat mij koning over jullie zijn." Zij antwoordden hem: " Heb je dan iets goeds voor ons gedaan, dat je koning over ons zou mogen zijn?" Wat heeft de koning toen gedaan? Hij bouwde voor hen de stadsmuur. Hij bracht voor hen water binnen de stad. Hij voerde oorlogen voor hen. Toen sprak hij opnieuw tot hen: "Laat mij koning over jullie zijn." Zij antwoordden dit maal: "Zeker, zeker." Zo deed de Alaanwezige Israël wegtrekken uit Egypte. Hij spleet voor hen de zee. Hij deed voor hen het manna neerdalen. Hij deed voor hen de bron opwellen. Hij deed voor hen de kwartels voorbijtrekken. Hij voerde voor hen de strijd tegen Amalek. Na dit alles sprak hij tot de Israëlieten: "Laat mij koning over jullie zijn." Zij antwoordden toen: "Zeker, zeker." (Mechilta de-Rabbi Jisjmaël, Ba-Chodesj, parasja 5).  Wat voor Israël als volk opgaat, geldt  ook  voor ieder van ons. Ieder kent in het wisselvallige  bestaan momenten, waarin hij (of zij) als het ware zijn eigen Egypte en zijn eigen bevrijding beleeft. Aan rustige wateren voert Hij mij ... Deze woorden bevatten een merkwaardige tegenstelling. Ze drukken gelijktijdig beweging en rust uit. Rabbi Chajjiem van Volozhin maakt  in zijn uitleg de tegenstelling voor ons op een bijzondere wijze transparant. David is een levenskunstenaar en weet dat een mens het onvermijdelijke moet accepteren en kan uitbuiten. Iedere situatie  daagt ons uit. We kunnen elk gebeuren als geschenk ervaren, indien we de uitdaging ervan weten te aanvaarden. Soms zijn wij dynamisch in beweging, maar dwingt het lot ons pas op de plaats te maken. Andere keren willen we ons juist in ongestoorde rust terugtrekken, maar juist dan zet het lot ons in beweging en brengt het verandering. Wanneer De Eeuwige David  neer doet liggen, ervaart Hij dit  als het verkwikkende verblijf in grazige weiden. Wanneer God hem wegvoert, waardeert hij dit alsof hij neerliggen mag aan de oevers van rustige wateren (Zie Art Scroll). Mijn ziel herstelt Hij ... Wanneer David uitgeput is, doet de Allerhoogste zijn levenskracht (nèfèsj - ziel) in hem terugkeren, keer op keer (jesjovev). De ziel herstelt zich door zich te voeden en te verkwikken met woorden van Tora. Het gebruik van dezelfde uitdrukking in Pslam 19 bevestigt deze uitleg: De Tora van de Eeuwige is volkomen, Ze herstelt de ziel (Ps.  19:8). Hij leidt mij in rechte sporen ... Alleen wanneer de mens de innerlijke stem van zijn geweten volgt en gerechtigheid najaagt, vindt hij werkelijk zielenrust. Als een goede Herder leidt de Eeuwige de mens niet via omwegen maar over een rechte vlakte naar zijn bestemming. Om wille van zijn naam ... Wanneer de mens het goede doet, moet hij zich daarop niet beroemen. Daartoe is hij geschapen. Wie gerechtigheid najaagt om wille van de Eeuwige, ervaart zijn beloning in het doen van het goede zelf.   (Ets M. van Loopik) 0ok al ga ik door een dal van doodse duisternis  ... Ook dit vers kunnen we lezen als slaande op  zowel de individu als de gemeenschap. David herinnert met deze woorden aan een van de donkerste perioden uit zijn bestaan, op de vlucht voor Saul die hem als het ware met de scepter van zijn macht achtervolgde tot in de woestijn van Zif (I. Sam. 19-29). David erkent alleen de scepter van Gods macht en laat zich niet ontmoedigen. Tegelijk herinnert de psalm aan de donkere periode van het volk, dat gevlucht is uit Egypte en doolt door een woestijn des doods. Zoals Jeremia zegt: Ook zeggen zij niet: Waar is de Eeuwige, Die ons heeft doen uittrekken uit het land Egypyte, Die ons heeft geleid door de woestijn, een van steppen en kuilen, een land van droogte en doodse duisternis, een land waar niemand doortrekt en waar geen mens woont (Jer. 2:6).  David vreest slechts Gods scepter - de roede van Zijn gerechtigheid - en Gods Staf (misj'ana), d.w.z. Gods steun en barmhartigheid.  Gods barmhartigheid en recht vallen altijd samen. U richt voor mij een dis aan ... In de woestijn heeft de Eeuwige Zijn volk op wonderbaarlijke wijze gevoed met manna en met kwartels. Tegelijk vormt het vers een figuurlijke verwijzing naar David, die te midden van bedreiging en verderf innerlijke rust vond en bevrediging in zijn vertrouwen op God. God heeft David tot koning laten zalven in weerwil van de vele en machtige tegenstanders van diens koningschap. Slechts voorspoed en lieflijke trouw ... Samson Raphael Hirsch legt uit: 'Zo lang ik op aarde zal toeven, alle dagen van mijn leven, zullen alleen goedheid en ontferming mij volgen. Wat dit leven ook moge brengen, hoe tragische het oog mag lijken, ik zal het eenvoudigweg beschouwen als een gift van Uw goedheid en genade. Wanneer eens de dagen van mijn omzwervingen op de aarde ten einde zullen zijn, zal voor mij 'sterven' niet meer betekenen dan een huiswaarts 'keren', een terugkeer naar het huis van de Eeuwige, voor altijd' (S.R. Hirsch Psalmen-commentaar).
©  2000 dr. Marcus van Loopik Alle rechten voorbehouden. Niets van de tekst of van de afbeeldingen van de etsen mag   op welke wijze dan ook worden vermenigvuldigd  zonder mijn voorafgaande toestemming. De originele etsen zijn in beperkte oplage verkrijgbaar. Oningelijst € 280,- per stuk, ingelijst € 340,- per stuk (beeldafmeting 30 cm. bij 40 cm.; lijst 50 cm. bij 60 cm.). Voor reacties en bestellingen van grafiek klik hier:     Ga naar volgende psalm